HARCERSKIE ŻYCIORYSY
Ładysław Żelazowski 1901- 1993
Antoni Żelazowski na jednej z kartek kalendarza w 1901 roku pisze :
O g. 9.ej wyszedłem do apteki w ramie domu ( Wolska 10 N 12) 3 piętro w prawej oficynie domu i apteki A.Manorki) zostawiwszy Józię zdrową, z Władziem i służącą Zuzanną Trubecką. Bule rozpoczęły się o 9 ej.
O 12 ej ( nieczytelne..) usłyszałem krzyk dziecka ( nieczytelne…).
Urodził się ŁADYSŁAW ŻELAZOWSKI. Kartka na której widnieje ten zapis pochodzi z 22 września 1901 r. W dokumentach podawana jest data urodzin – 18.12.1901, ale we wspomnieniach Dh Ładysław podaje tylko rok 1901. Ojciec Ładysława był pułkownikiem farmaceutą. M.in pełnił funkcję Szefa Zaopatrzenia Medycznego w tworzącym się Wojsku Polski w 1918r. Ładysław miał starszą siostrę – łączniczka w Powstaniu Warszawskim , oraz młodszego brata.
Szkołę powszechną i gimnazjum ukończył w Warszawie. W roku 1914 – jako 13 latek wstępuje do I Warszawskiej Drużyny Skautów im. Romualda Traugutta. Wkrótce zostaje zastępowym, potem plutonowym i przybocznym drużyny. W roku 1918, w wieku 17 lat, zgłasza się na ochotnika do wojska. Bierze udział w rozbrajaniu Niemców w Warszawie , a niektóre źródła podają, że uczestniczy także w ofensywie pod Lwowem. 12 listopada 1918 roku pełni służbę w Belwederze w kancelarii Piłsudskiego. Dalej związany z wojskiem, w 1920 odbywa służbę wojskową w 201 Pułku Piechoty. Jednocześnie nie zaprzestaje swojej działalności harcerskiej. W roku 1922 obejmuje funkcję Drużynowego 33 Warszawskiej Drużyny Harcerzy im. Kołłątaja. W tym także roku rozpoczyna pracę w Wydziale Pracy i Propagandy Warszawskiej Chorągwi Harcerzy. W 1923 obejmuje funkcję Hufcowego 3 Hufca Przygotowawczego Harcerzy w Warszawie.
01.04 1923 -mianowany na stopień przodownika. 18.03.1923- mianowany na stopień podharcmistrza. W latach 1923-25 Pełni funkcję Wizytatora Warszawskich Drużyn Harcerzy. W latach 1926-27 przechodzi przeszkolenie w Szkole Podchorążych Rezerwy otrzymując stopień podporucznika.
W roku 1927 wraz z rodzicami przeprowadza się do Płocka i rozpoczyna pracę w Małachowiance, jako nauczyciel wf. Od samego początku pobytu w Płocku podejmuje służbę harcerską. W latach 1928-1930 pełni funkcję Kierownika Wydziału Propagandy i Wyszkolenia Płockiej Chorągwi Harcerzy. Od 1932 Hufcowy Żeglarskiego Hufca Harcerzy w Płocku. Dzięki jego zaangażowaniu i dbałości o harcerską pracę, Hufiec Płock jako jedyny Hufiec śródlądowy otrzymuje 5 maja 1935r prawo używania Bandery Harcerskiej ZHP. Wraz z instruktorami i harcerzami doprowadza do budowy łódek , a także budowy schroniska harcerskiego na d Wisłą.
W roku 1930 bierze ślub z Janiną Deczyńską z Łubek. Janina także rozpoczyna prace harcerską. W okresie okupacji prowadzi tajne nauczanie . Związana jest ze szkoła nr 8 w Płocku, gdzie pracuje jako nauczycielka ,jednocześnie drużynowa drużyn harcerskich.
Ładysław Żelazowski rozwija dalej swe zainteresowania i angażuje do pracy w ZHP coraz to nowe grupy młodzieży. Jego kolejną pasją staje się krótkofalarstwo. W roku 1933 z inspiracji Hufcowego -Ładysława Żelazowskiego rozpoczyna się w Płocku szkolenie z zakresu budowy odbiorników radiowych. W porozumieniu z Główną Kwaterą ZHP Dh Żelazowski nawiązuje współpracę z I Pułkiem Radiotelegraficznym w Warszawie ws. wsparcia i uruchomienia w Płocku ośrodka krótkofalarskiego. Rozpoczyna się zbiórka funduszy na zakup części do budowy radioodbiorników . Dzięki uporowi i zaangażowaniu Dh Ładysława , przy udziale harcerskich działaczy i sponsorów ,w dn. 29 kwietnia 1934 , za zgodą władz wojskowych i ministerstwa , w Małachowiance następuje uroczyste otwarcie pierwszej , harcerskiej radiostacji nadawczej. Dh Żelazowski otrzymuje znak SP2RG. Jest to pierwszy oficjalny nadajnik ZHP. W tym roku Ładysław Żelazowski zostaje Kierownikiem Samodzielnego Referatu Krótkofalarskiego Głównej Kwatery ZHP.
W roku 1936 powstaje w GK Referat Lotniczy , a Hufcowy z Płocka- Dh Żelazowski organizuje pierwszy w mieście kurs spadochronowy i szybowcowy. W roku 1936 Dh Żelazowski rozstaje się z Małachowianką i rozpoczyna pracę w płockiej Jagiellonce ucząc przysposobienia wojskowego i wf.
Jednak płoccy instruktorzy harcerscy nie żyją w oderwaniu od rzeczywistości. Zgodnie z wytycznymi władz harcerskich poza pracą wychowawczą w 1939r podejmują działania przygotowujące do ewentualnej walki w obronie Polski. Dh Żelazowski rozpoczyna szkolenie wojskowe z Junakami. Organizuje wypady z grupami chłopców do podmiejskich lasów i przekazuje swą wiedzę wyniesioną z czasów służby wojskowej i szkolenia w podchorążówce.
7 października 1939r ogłosza dla płockich drużyn harcerskich pogotowie wojenne, Zapada decyzja o przejściu do konspiracji. Komendantem Tajnego Hufca ZHP w Płocku zostaje Ładysław Żelazowski (przyjmuje pseudonim „Zygfryd”). Hufiec Płock po wejściu w struktury Okręgu Polskiej Organizacji Zbrojnej, staje się oddziałem wywiadu. Komendant Hufca dh Żelazowski zostaje Szefem Oddziału. W czasie okupacji razem z członkami Tajnego Hufca zajmuje się zbieraniem danych wywiadowczych w Płocku i okolicach. Współpracuje ze sztabem Okręgu AK. Organizuje tajne nauczanie w Płocku. Dzięki ostrzeżeniu, w maju 1943, udaje mu się uniknąć aresztowania i ucieka przez zieloną granice do Warszawy. Natychmiast zostaje powołany do sztabu Podokręgu AK na tereny północno-zachodniego woj. Warszawskiego. Bierze czynny udział w Powstaniu Warszawskim. Krótko walczy w zgrupowaniu Chrobry , a następnie zajmuje się kwatermistrzostwem w Komendzie Powstania. Po kapitulacji razem z innymi powstańcami warszawskimi dostaje się do niewoli. Zostaje wywieziony do obozu jenieckiego w Lubece.
W 1945r odzyskuje wolność, po wyzwoleniu obozu przez wojska brytyjskie. Ze względu na przynależność do AK i działalność konspiracyjną , długo zwleka z powrotem do kraju. Ale nawet w takich chwilach znajduje czas na prace harcerską. Natychmiast po wyzwoleniu, na terenach 8 Armii Brytyjskiej okupującej Szlezwik-Holsztyn, od granicy z Danią do Hamburga włącznie, organizuje jednostki harcerskie. Członkami drużyn stają się dzieci z polskich rodzin znajdujące się w strefie brytyjskiej. Tworzy Chorągiew Harcerską o nazwie ” Grunwald”, a później ” Kresowa” i zostaje jej komendantem.
W roku 1946 postanawia wrócić do Płocka. Na wniosek władz harcerskich otrzymuje urlop w płockiej oświacie i rozpoczyna pracę w Głównej Kwaterze ZHP w Warszawie. Zostaje Kierownikiem Wydziału Wychowania Fizycznego GK , a następnie Kierownikiem Wydziału Kultury Fizycznej i Zdrowia GK ZHP. Wiosną 1950r po przejęciu ZHP przez Związek Młodzieży Polskiej na własną prośbę przerywa prace w GK ZHP i wraca do Płocka . Podejmuje zatrudnienie w Chemicznej Spółdzielni Pracy w Płocku przy ul. Wieczorka 35A ( obecnie ul. Kazimierza Wielkiego).
Jednak cały czas jest blisko wydarzeń w świecie harcerskim. W grudniu 1955r na zjeździe reaktywującym działalność ZHP zostaje wybrany do Rady Naczelnej i pełni tę funkcję do roku 1959 .Współpracuje m.in. z Aleksandrem Kamińskim organizując pracę harcerską i tworząc programy. Aktywnie działa także w swojej małej ojczyźnie. W roku 1958 zostaje wybrany Przewodniczącym Komitetu Blokowego Nr 6 Na Skarpie.
W związku z przepracowaniem ponad 25 lat w oświacie , w roku 1966 przechodzi na emeryturę nauczycielską. W latach 1969- 1981 przez trzy kolejne kadencje, z wyboru mieszkańców, jest wybierany Radnym Miasta Płocka. 21 stycznia 1978 Miejska Rada Narodowa w Płocku postanawia wpisać dh Ładysława Żelazowskiego do Złotej Księgi Zasłużonych dla Miasta Płocka. W swej pracy społecznej czynnie uczestniczy w życiu osiedla Na Skarpie . Inicjuje budowę przychodni lekarskiej na ul Jasnej. Czynnie działa w strukturach ZHP. Aż do samej śmierci jest członkiem Hufcowej Komisji Rewizyjnej, Głównej Komisji Weryfikacyjnej GK ZHP , Hufcowej Komisji Historycznej.
Odszedł na Wieczną Wartę 5 października 1993 roku. Pochowany w harcerskiej asyście na cmentarzy przy ul. Kobylińskiego w Płocku.
Dh Ładysław Żelazowski , będąc wzorem dla harcerzy i instruktorów, został także za swą pracę i działalność uhonorowany wieloma odznaczeniami i tytułami, min.:
- rok 1925- Medal 3go Maja
- rok 1928- Medal za Wojnę 1918-1921
- rok 1939- Srebrny Krzyż Zasługi
- rok 1942 Wyróżnienie za wyjątkową Ofiarną pracę w służbie Polskiej Organizacji Zbrojnej z rak Komendanta Głównego POZ
- rok 1943 Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami
- rok 1971- Złoty Krzyż Zasługi
- rok 1976 – Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski,
a także:
- Krzyż Partyzancki
- Warszawski Krzyż Powstańczy
- Medal za Warszawę
- Odznakę Grunwaldzką
- Złoty Krzyż Zasługi dla ZHP
Ładysław Żelazowski miał trójkę dzieci : Hannę , Krystynę i Jerzego. Jego dom przy ul. Kwiatowej 15, zawsze był otwarty dla harcerzy, a ogród z czereśniami i jabłkami, co roku nawiedzany przez zaprzyjaźnione druhny i druhów, nigdy nie był zamkniety.
Żyliśmy obok Niego na codzień, wdrapywał się na Tumską 5a do Komendy Hufca, stukając swą laseczką. Co roku, 2 stycznia wpłacał swoje składki instruktorskie i sprawdzał czy pracownicy etatowi Hufca już to zrobili. Był z nami na harcerskich zbiórkach . Bardzo skrupulatny, jako Przewodniczący Hufcowej Komisji Rewizyjnej. Uśmiechnięty mimo ciężaru lat.
Kiedy towarzyszyliśmy Mu w jego ostatniej drodze, układajac kwiaty na mogile, nie zdawaliśmy sobie sprawy, jak wiele dla nas uczynił.
Dopiero po latach odkrywamy Dh Ładysława , jako człowieka, instruktora, bohatera … .
„Przy innym ogniu w inną noc, do zobaczenia znów…”
Opracował: Krzysztof Krajewski hm
Wykorzystano:
- wspomnienia Dh Żelazowskiego
- wspomnienia syna Dh Zelazowskigo- Jerzego
- Kroniki Hufca Płock
- artykuł -Kurier Mazowiecki z 31.10.1993
